42 Deklaracje Niewinności – egipski dekalog? Nie zupełnie!
Wśród rozdziałów Księgi wychodzenia za dnia, w zależności do kogo ona należała i jak długa była, zetknąć się możemy z kompozycją rozdziału 125, w którego skład wchodzi tekst 42 Deklaracji Niewinności. Każda z deklaracji ma podobną formułę: apostrofa do Boga > powiązana z nim lokacja > wymienienie grzechu którego ,,nie dopuścił się” Ozyrys XYZ. Co ważne, nie znamy *jednej jedynej* obowiązującej wersji tego tekstu, najczęściej różnią się między sobą kolejnością, jak i rodzajem przewinień których jak już ustaliliśmy, zmarły się ,,nie dopuścił”. Co jeszcze ważniejsze, zdementować należy pewien mit, powtarzany przez niektórych egiptozofów, jak i mniej zaawansowanych kemetystów, bowiem 42 deklaracje nie jest egipskim odpowiednikiem dekalogu. Księga wychodzenia za dnia nie jest bowiem zbiorem tekstów objawionych, choć rubrum niektórych rozdziałów wynosi te indywidualne rozdziały do podobnej rangi. Sa to m.in. [1]:
-rozdział 30, cudownie odnaleziony w Hermopolis pod posagiem Tota.
-rozdział 64, równie cudownie odnaleziony w świątyni Tota.
-rozdział 101, który wyrecytowany miał zostać po raz pierwszy przez Tota dla Boga Ozyrysa.
-rozdział 137, który miał zostać spisany dłonią Boga (Tota?) i cudownie odnaleziony w świątyni Bogini Uenut.
Fakt, że rozdziałowi 125 nie przypisuje się boskiego autorstwa jest wysoce istotny dla nas kemetystów. Myślę, że niewiele z nas po odrzuceniu katolicyzmu cieszyłoby się z kolejnego zbioru arbitralnych, niekiedy bezsensownych zasad przypisywanych Bogu. Różnice zawarte w indywidualnych wersjach dotyczących rodzajów przewinień, również wskazują na różne źródła z których czerpać mogli skrybowie lub kapłani dyktujący tekst do zapisu. Rozpowszechnioną hipotezą wśród egiptologów jest, że mogli się oni inspirować lokalnymi, starszymi inskrypcjami grobowymi, które zawierały najczęściej opisy tego co dobrego zrobił zmarły za życia. Kierowanie się niekiedy własnym poczuciem moralności, lub przyjętym lokalnie konsensusem etycznym również wchodzi w grę przy enumeracji grzechów w Deklaracji Niewinności. Kolejną ważna kwestią jest również cel tychże Deklaracji. Wyróżnia się dwie hipotezy [2]:
1) Recytacja tekstu ma służyć jako formuła oczyszczająca zmarłego z grzechów dokonanych za życia, przed sądem Ozyrysa.
2) Recytacja tekstu to afirmacja oczyszczonego już z grzechów zmarłego po sądzie Ozyrysa.
Te dwie hipotezy powstały ze względu na to, że nie wiemy jaka kolejność zdarzeń była zakładana przy kreacji indywidualnych Ksiąg wychodzenia za dnia. Przykładowo: wineta sądu Ozyrysa w Księdze Aniego pojawia się najpierw, dopiero później wineta przypisana Deklaracji. Najczęściej przyjmuje się jednak odwrotnie- najpierw miała wystąpić deklaracja w ramach oczyszczenia z grzechu, a następnie zmarły przystępował do sadu.
Skąd wzięła się natomiast liczba 42? Czy może się ona odnosić do liczby nomów w Egipcie? Najpewniej nie, ze wzgledu na to, że liczba nomów egipskich wachała się wraz z biegiem historii; z kolei w znanych nam egzemplarzach Księgi wychodzenia za dnia, liczba 42 pozostaje stała. Popularna hipoteza wyjaśniająca znacznie tej liczby postuluje, że została ona wybrana jako wielokrotność 7, a więc cyfry o znaczeniu religijnym. Bóg Ra posiadać miał 7 dusz-ba [3]. Solarny Bóg miał też posiadać 777 uszu [4]. Warto też wspomnieć o Bogini Hathor, która panuje nad przeznaczeniem w swojej formie Siedmiu Bogiń Hathor.
Tekst 42 deklaracji jest jednym z tych, które mogą wskazywać indywidualnym kemetystom ścieżkę etycznego życia – mogą ale nie muszą. Każdy z nas powinien być również świadomy, że egiptologowie niekiedy celowo interpretują pewne zapisy występków na korzyść własnej, wyznawanej przez nich moralności. Znacznie ułatwia to niejasność i nieprecyzyjność tych zapisków, które niejednokrotnie można tłumaczyć na różne sposoby. Przykładem takiego zabiegu może być tłumaczenie jednej z deklaracji jako ,,nie popełniłem samogwałtu”. W swietle znanych nam mitów mało prawdopodobne wydaje się aby egipcjanie potępiali masturbację, w istocie, oryginalne sformuowanie egipskie jest z tego powodu tłumaczone na naprawdę różne sposoby. Kto z nas nie zna mitu heliopolitańskiego, w którym Atum masturbował się aby stworzyć pierwszą parę Bogów? W niemal równie znanym opowiadaniu walki Horusa z Setem, Bogini Izyda stymulowała Horusa aby za pomocą jego nasienia upokorzyć Seta.
Kolejnym przykładem jest sformułowanie tłumaczone niekiedy przez egiptologów jako ,,nie popełniłem homoseksualizmu”. Pomijając fakt, że od wielu lat odchodzi się już od słowa ,,homoseksualizm”, ze wzgledu na jego przestarzałośc, konotacje medyczne i pejoratywne (poprawnym terminem jest ,,homoseksualność”); to taka translacja jest zdecydowanie redukcjonistyczna, niedokładna i mylnie insynuuje jakoby egipcjanie dysponowali terminami, które odpowiadały orientacjom seksualnym! Choć niektóre teksty egipskie rzeczywiście zdają się być negatywnie nastawione do męskich stosunków homoseksualnych, ich tabu tyczy się wyłącznie mężczyzn przyjmujących pasywno-penetracyjną rolę seksualną. Było to oczywiście uważane za transgresję kulturową, mężczyzna miał odznaczać się rolą dominującą, kobieta pasywną. Na szczęście panujący konsensus w naszej międzynarodowej społeczności kemetystów wyklucza twarde trzymanie się tej binarnej dynamiki, tak jak całkiem wyklucza potępianie par homoseksualnych bez względu na dynamikę panującą w danych związkach. Warto przypomnieć w tym miejscu, że w kemetyźmie reformowanym poszanowanie dla związków jednopłciowych wpisane jest w Artykuły Wiary.
Współczesne zestawienie 42 deklaracji
Wiele grup, przyszłych i obecnych denominacji kemetystycznych, może propagować własne zestawienia składające się na ten tekst, oddając w ten sposób pierwotną różnorodność obserwowaną w wariantach tego tekstu. Wśród propagowanych współcześnie wersji wyróżnić można tą zaproponowaną przez Sharon LaBorde, w książce ,,Declarations of Innocence”.
*Tłumaczenie niektórych imion Bóstw podałem w oparciu o translacje dokonane przez A. Niwińskiego i T. Andrzejewskiego.
1.O Stawiający-wielkie-kroki, który wychodzisz naprzód z Junu. Nie uczyniłem zła.
2. O Podtrzymujący-ogień, który wychodzisz naprzód z Kher-Aha. Nie rabowałem.
3. O Długonosy (Dżehuti), który wychodzisz naprzód z Khemenu. Nie byłem chciwy.
4. O Pożerający-cienie, który wychodzisz naprzód z pieczary. Nie kradłem.
5. O Płomiennolicy, który wychodzisz naprzód z Roseczau. Nie zabiłem nikogo.
6. O Podwójny Lwie, który wychodzisz naprzód z nieba. Nie marnowałem ofiar z jedzenia.
7. O Płomiennooki, który wychodzisz naprzód z Khem. Nie byłem skorumpowany.
8. O Gorejący, który wychodzisz naprzód wstecz. Nie kradłem ofiar dla Boga.
9. O Łamiący-kości, który wychodzisz naprzód z Henen-su. Nie opowiadałem kłamstw.
10. O Strzelający-ogniem, który wychodzisz naprzód z Hat-Ka-Ptah. Nie zabrałem nikomu jedzenia.
11. O Mieszkańcu-pieczary, który wychodzisz naprzód z Amentet. Nie zraniłem nikogo fizycznie.
12. O Białozęby (Sobku), który wychodzisz naprzód z Ta-Sze. Nie wkroczyłem bezprawnie na żaden teren prywatny.
13. O Krwiożerco, który wychodzisz naprzód z rzeźni. Nie zabiłem żadnego świętego bydła.
14. O Zjadający-wnętrzności, który wychodzisz naprzód z Domu Trzydziestu (Trybunału). Nie składałem fałszywego świadectwa pod przysięgą.
15. O Panie Ma’at, który wychodzisz naprzód z Ma’ati. Nie ukradłem niczyjej racji chleba.
16. O Błąkający-się, który wychodzisz naprzód z Bubastis. Nie podsłuchiwałem.
17. O Bladolicy, który wychodzisz naprzód z Junu. Nie plotkowałem.
18. O Podwójnie-zły, który wychodzisz naprzód z Andżeti. Sądziłem się wyłącznie w związku z moją własnością.
19. O Ua’memti, który wychodzisz naprzód z ziem egzekucyjnych. Nie cudzołożyłem.
20. O Egzaminatorze, który wychodzisz naprzód z domostwa Mina. Nie byłem rozpustny.
21. O Naczelniku-szlachetnych, który wychodzisz naprzód z Imu. Nie dokonałem nad nikim terroru.
22. O Burzycielu, który wychodzisz naprzód z Khasu. Nie popełniłem występku.
23. O Zakłucaczu, który wychodzisz naprzód z Uerit. Nie byłem porywczy.
24. O Dziecię, które wychodzisz naprzód z nomu Junu. Nie zasłaniałem uszu na słowa prawdy.
25. O Obwieszczający. który wychodzisz naprzód z Uenes. Nie byłem kłótliwy.
26. O Ty-od-Bastet, który wychodzisz naprzód ze Świątyni. Nie doprowadziłem nikogo do płaczu.
27. O Odwracający-oblicze, który wychodzisz naprzód z Pit. Nie molestowałem żadnego dziecka.
28. O Ognisto-stopy, który wychodzisz naprzód z mroku. Nie byłem nieszczery.
29. O Mroczny, który wychodzisz naprzód z ciemności. Nie byłem oszczercą.
30. O Przynosicielu-ofiar, który wychodzisz naprzód z Sau. Nie stosowałem przemocy.
31. O Panie-oblicz, który wychodzisz naprzód z Nedżefet. Nie byłem niecierpliwy.
32. O Oskarżycielu, który wychodzisz naprzód z Czunet. Nie popełniłem występku przeciwko Noczer (Bogu lub Bogini).
33. O Rogaty, który wychodzisz naprzód z Zauti. Nie byłem wielomówny.
34. O Nefertumie, który wychodzisz naprzód z Hat-Ka-Ptah. Nie popełniłem zła, ani nie obserwowałem złoczynienia.
35. O Wieczny, który wychodzisz naprzód z Dżedu. Nie spiskowałem by zaszkodzić państwu.
36. O Działający-wedle-serca-swego, który wychodzisz naprzód z Czebu. Nie zanieczyszczałem wód.
37. O Wodnisty, który wychodzisz naprzód z Nun. Nie podnosiłem głosu.
38. O Dowódco-ludzkości, który wychodzisz naprzód z Jego ołtarza. Nie używałem magii przeciwko Noczer (Bogu lub Bogini).
39. O Dobroczyńco, który wychodzisz naprzód z Gem. Nie byłem arogancki.
40. O Neheb-Kau, który wychodzisz naprzód z miasta. Nie dyskryminowałem dla własnej korzyści.
41. O Wysoko-głowy, który wychodzisz naprzód z pieczary. Nie wzbogacałem się kosztem innych.
42. O Wężu-porywaczu, który wychodzisz naprzód z Cichego Miejsca. Nie bluźniłem przeciwko Noczer (Bogu) mego miasta.
Przypisy:
[1] Dr. Ogden Goelet et al., The Egyptian book of the dead, the book of going forth by day, red. James Wasserman, San Francisco 2015, str. 117, 121, 126, 133.
[2] Dr. Ogden Goelet et al., The Egyptian book of the dead, the book of going forth by day, red. James Wasserman, San Francisco 2015, str. 177
[3] Richard H. Wilkinson, The complete gods and goddesses of ancient Egypt, New York, 2003, str. 77
[4] Andrzej Niwiński, Bóstwa, kulty i rytuały starożytnego Egiptu, Warszawa 2004, str. 215
Bibliografia:
Sharon LaBorde, Declarations of Innocence, 2013
Mirosław Barwik, Księga wychodzenia za dnia, tajemnice egipskiej księgi umarłych, Warszawa 2020
Tadeusz Andrzejewski, Dusze Boga Re, Warszawa 1967
Dr. Ogden Goelet et al., The Egyptian book of the dead, the book of going forth by day, red. James Wasserman, San Francisco 2015